THƠ BỐN CÂU - 161-166

161

Ведя войска, Тимур и Чингисхан

Топтали земли покоренных стран.

Сегодня Чингисханы и Тимуры

Свои же земли разоряют хмуро.

161

Thành Cát Tư Hãn, Timur từng đưa quân

Giày xéo đất đai những nơi chinh phục. 

Còn ngày hôm nay cũng chính các ông

Làm cho đất đai của mình khánh kiệt.

____________

*Thành Cát Tư Hãn (1155 – 1227) – người sáng lập Đế quốc Mông Cổ; Timur hay Thiếp Mộc Nhĩ (1336 – 1405) – nhà vua, tướng quân, người sáng lập triều đại Thiếp Mộc Nhĩ ở Ba Tư và Trung Á. 

162

Вы, горцы, на горах среди камней селились,

В ущельях каменистых вы теснились.

Над вами небо звездами блистало

Одно и то же. Но разве это мало?

162

Người núi rừng định cư trên núi đá

Trong hẻm sâu cũng chẳng phải ít đâu.

Bầu trời sao vẫn tỏa sáng trên đầu

Như mọi nơi. Chẳng lẽ là chưa đủ?

163

Соседей более ворчливых в мире нет,

Все ссоримся мы — я и Магомед.

Таких соседей добрых в мире нет,

Живем в согласье — я и Магомед.

163

Không có hàng xóm xấu hơn trên đời

Luôn cãi nhau – tôi và Mahômét.

Không có hàng xóm tốt hơn trên đời

Sống hòa thuận – tôi và Mahômét. 

164

– Деревья, обдуваемы ветрами,

Вам нет покоя, как и мне, ночами.

– Мы там, где жизнь. Мы жизни учим тех,

Кто видит в ней безветрье для утех.

164

– Ơi cây bị gió làm cho nghiêng ngả

Bạn không yên như tôi vẫn hằng đêm.

– Chúng tôi luôn dạy đời cho những kẻ

Chỉ thấy trong đời lặng gió, trời êm. 

165 

Đừng cố gắng làm người đi trước nhất 

Thường những ai đi trước dễ ăn đòn. 

Cũng đừng gắng làm người đi sau chót 

Người đi sau bị gậy đánh vào chân. 

166

Người trên đường bước lặng yên, thanh thản 

Chẳng bận lòng vì sắc đẹp của em. 

Họ chẳng thấy gì dù cho mắt sáng 

Giá mà anh mượn được họ mắt nhìn.

THƠ BỐN CÂU - 141-150

141

Ремень отцовский в детстве очень страшен.

Бывало, спрячусь, в угол и забьюсь.

Я маленьким всегда боялся старших,

Теперь я больше молодых боюсь.

141

Hồi nhỏ tôi sợ dây da của bố 

Tôi thường trốn vào trong góc thật xa 

Hồi còn nhỏ tôi luôn sợ người già 

Còn bây giờ lũ trẻ con tôi sợ. 

142

Перед войной мой старший брат женился,

На свадьбе сапогами он гордился.

Все гости тоже ими восхищались…

Лишь сапоги от тех времен остались.

142

Anh trai tôi cưới vợ trước chiến tranh 

Anh tự hào khoe giày trong đám cưới 

Những người khách cũng tự hào giày mới 

Chỉ giày bây giờ còn lại với thời gian. 

143 

Альтернативы все, альтернативы.

Все надо выбирать да выбирать.

У Дагестана нет альтернативы:

Он мне отец, и колыбель, и мать.

143

Tất cả cử tri cần lựa chọn 

Tất cả bầu, tất cả chọn ra. 

Dagestan không có lựa chọn 

Người là nôi, là mẹ, là cha. 

144

Крестьянину про Кремль я рассказал,

Дворцы и залы — все я описал.

В тупик меня поставил мой земляк:

— А есть ли у тебя в Кремле кунак?

144

Tôi kể cho người nông dân về điện Kremlanh 

Những cung điện, những gian phòng tráng lệ. 

Ông hỏi tôi một câu khó vô cùng: 

- Ở đó có không người anh em kết nghĩa? 

145 

Сюда хаджи свои сердца несут,

Молитвами наполненный сосуд.

Я в Мекке был. Молитв не воссылал,

Твое лишь имя я пролепетал.

145

Kẻ hành hương mang đến đây con tim 

Những lời cầu nguyện chạy trong huyết quản. 

Khi ở Mecca anh không cầu nguyện 

Mà chỉ thì thầm mỗi cái tên em. 

146 

Что суждено, с тобою то и станет,

Уйдет былое, будущее грянет.

Но лишь любви большой и настоящей

Дано быть юной и непреходящей. 

146

Điều gì trời định sẽ đến với anh 

Quá khứ đi qua, tương lai sẽ đến 

Nhưng chỉ có tình yêu chân chính 

Được trời cho tuổi trẻ và vĩnh hằng. 

147 

Не просила подождать моя любовь,

Неожиданно пришла сама, как новь.

Песня тоже не просила: «Подожди!»

Родилась она сама в моей груди!

147

Tình yêu tôi không xin: “Chờ một chút!” 

Mà tình yêu tự đến rất bất ngờ. 

Bài ca cũng không khẩn khoản: “Hãy chờ!” 

Mà bài ca tự sinh trong lồng ngực! 

148 

После Сталина я никого не боялся –

Ни Хрущева Никиты, ни прочих из них.

И собою самим, как поэт, оставался,

И при этом не врал я, в отличье от них.

148

Sau Stalin tôi không còn sợ ai 

Không Khơ-rút-sốp, không những người như thế 

Tôi sống bằng chính bản thân mình, thi sĩ 

Khác người ta, tôi không dối điều này. 

149 

Послушать если матерей планеты,

Все дочери Джокондами бы были.

Хвалили если б всех подряд поэтов,

Мы Пушкина давно бы позабыли.

149

Nếu tất cả con gái của mẹ hành tinh 

Đều là những nàng Gioconda tuyệt mỹ. 

Nếu ta khen hết mọi nhà thi sĩ 

Thì từ lâu ta đã quên Puskin. 

150 

Был я как лань, что легка и стройна,

Стал я под старость похож на слона.

Сердце птенцом трепетало, бывало,

Буйволом в луже барахтаться стало.

150

Tôi đã từng như con chim Đama nhẹ nhàng 

Giờ tuổi già giống như con voi lê bước. 

Dù đôi khi con tim như chim non vẫn xốn xang 

Nhưng đã thành con trâu vẫy vùng trong vũng nước. 

THƠ BỐN CÂU - 131-140

131 

Что бы там ни кричали стоусто

О грядущем пути, все равно:

Поднимаюсь я в горы — там пусто.

А в ущелье спускаюсь — темно.

131

Dù người ta có gào thét trăm lần 

Về con đường tương lai thì tôi vẫn 

Đi lên núi – núi đồi toàn trống rỗng 

Rồi đi xuống khe – khe tối như bưng. 

132 

Я был из тех, кто камень добывал,

Чтобы чертогам светлым возноситься.

Но каменщик, который стены клал,

Построил не чертоги, а темницу.

132

Tôi trong số những người đi đào đá 

Cho người ta xây cung điện nguy nga 

Nhưng cung điện không xây, mà người thợ 

Đem đá của tôi đi xây nhà tù. 

133 

Бумаги чистый лист так жаждет слов,

Перо в руке, и я писать готов.

Но вспомнил вдруг о ней, о ней, о ней…

Молчанье стало песнею моей.

133

Trang giấy trắng đang khao khát những lời

Bút trong tay, tôi sẵn sàng để viết

Nhưng bỗng nhiên nhớ về em bất chợt

Im lặng trở thành bài hát của tôi. 

134 

Душа то в муках корчится, то пляшет,

То снег идет, то дождь идет на пашни.

Но пашня, если доброе зерно,

Вся золотою станет все равно.

134

Tâm hồn khi khổ đau, khi nhảy nhót 

Khi tuyết rơi, khi mưa xối trên đồng 

Nhưng cánh đồng nếu gặp mùa tươi tốt 

Thì đồng đất đi đâu cũng thành vàng. 

135 

По тюрьмам я ни разу не сидел,

В Кремле я рядом с сильными сидел,

Полжизни там напрасно просидел.

Напрасно жил, напрасно поседел…

135

Chốn ngục tù chưa một lần từng sống 

Mà chỉ từng ngồi trong điện Kremlanh 

Nửa cuộc đời ngồi đấy thật hoài công 

Tôi đã sống, đã ngồi rất phí uổng. 

136

Вопрос в анкете: был ли я судим?

Я каждый день и каждый миг судим.

За день вчерашний я судим сегодня.

А завтра ад настанет за сегодня.

136

Câu hỏi trong tờ khai: “Đã từng bị phán xét?” 

Tôi phán xét tôi từng phút từng giờ. 

Ngày hôm nay xét xử ngày hôm qua 

Còn ngày mai xét hôm nay địa ngục. 

137

Несу раздумий ношу на подъем,

Как мне достичь удастся перевала?

Ведь их, раздумий, больше с каждым днем,

А сил моих все меньше… вовсе мало.

137

Tôi mang theo ý nghĩ khi lên đèo 

Biết làm sao để đi lên tới đỉnh? 

Bởi ý nghĩ cứ mỗi ngày một nhiều 

Mà sức tôi… thì chỉ còn ít lắm. 

138 

Кто струны на пандуре рвет?

Глупцы.

Кто ссорится с женой и с горя пьет?

Глупцы.

С соседями кто мирно не живет?

Глупцы.

Тогда, спрошу я,

— где же мудрецы?

138

Ai làm đứt dây đàn? 

Người dại. 

Ai tranh cãi với vợ con? 

Người dại. 

Ai không hoà thuận với láng giềng? 

Người dại. 

Thì khi đó tôi hỏi: 

-Thế ở đâu hết rồi người khôn? 

139 

Уходит вождь, приходит новый вождь,

Законы, заседанья, словопренья…

Земле нужны крестьяне, солнце, дождь,

А не нужны бумажные решенья.

139

Quan cũ đi, đến thay quan mới 

Lại họp hành, luật lệ mới không thôi… 

Mặt đất cần nông dân, mưa và mặt trời 

Chứ không phải nghị quyết trên trang giấy. 

140 

Я в жизни столько выслушал речей,

Зевоту подавляя для приличья,

А в это время где-то пел ручей,

И где-то раздавалось пенье птичье.

140

Tôi trong đời nghe nhiều bài phát biểu 

Cơn ngáp dài đành phải lấy tay bưng 

Trong khi đó dòng suối hát trong rừng 

Và tiếng chim vang lên rất dễ chịu. 

THƠ BỐN CÂU - 111-120

111

Обилию воды всегда я удивляюсь,

Где нет земли, чтоб пашню поливать.

Обилию земли я тоже удивляюсь.

Где нет воды, чтоб пашню поливать.

111

Tôi luôn ngạc nhiên rằng nơi nhiều nước 

Không có đất để mà tưới đất cày. 

Tôi cũng ngạc nhiên rằng nơi nhiều đất 

Không có nước để mà tưới đất cày. 

112 

Жена говорит мне: «Когда это было?

В какой это день мы поссорились, милый?»

«Не помню что-то, – я ей отвечаю, –

Я попросту дней этих в жизнь не включаю».

112

Vợ bảo tôi: “Anh còn nhớ khi nào 

Là cái ngày hai chúng mình cãi lộn?” 

Tôi trả lời: “Anh chẳng nhớ ra đâu 

Những ngày này trong đời không tính đến”. 

113 

С чем речь людскую сравнить? Чему эта речь под стать

Сравню я ее с дождем, с его живою водою:

Дождь день идет – благодать, и два идет – благодать,

А не перестанет потом – станет большой бедою!

113

Biết lấy gì so sánh với lời nói con người? 

Tôi đem so với cơn mưa, với nước 

Mưa một ngày – tuyệt vời, mưa hai ngày – rất tốt 

Nhưng mưa mãi không dừng thành đại họa cho người.  

114 

Ступка пожаловалась барабану:

«Бьют и не платят… А бьют постоянно…»

«Бьют и меня, – барабан ей в ответ, –

Бьют и не кормят, – и выхода нет…»

114

Cối than phiền với trống xong rồi khóc: 

“Người ta đánh tôi mà chẳng trả tiền…” 

Trống trả lời: “Tôi cũng bị thường xuyên 

Đánh mà không nuôi – chẳng có cách nào khác…”

115

«Какой он властелин и падишах,

Когда рабами он повелевает?»

«Но где не знают рабства, в тех краях

И власти падишахов не бывает!»

115

“Ông thật đáng là vị chúa tể, đế vương 

Khi ông sai khiến những người nô lệ”. 

“Nhưng ở nơi không biết cuộc đời nô lệ 

Thì chốn này không có những vị đế vương”. 

116 

Убили Махмуда, поэта-певца,

Потом схоронил я поэта-отца.

Один я остался, как третье Койсу:

До Каспия воды свои донесу?

116

Chúng giết Makhmut, người ca sĩ – nhà thơ 

Sau đó tôi chôn cất nhà thơ – người bố. 

Còn mình tôi như dòng Côi-xu thứ ba 

Mang nước nguồn về biển Caxpiên tôi đổ. 

117 

Перед охотой сокола подряд

Три дня, три ночи голодом морят.

У тех, кто к власти рвется, тот же взгляд,

Глаза таким же голодом горят.

117

Trước cuộc đi săn người ta buộc chim ưng 

Suốt ba ngày, ba đêm liền nhịn đói. 

Với những kẻ tham quyền hành cũng vậy 

Đôi mắt rực lên cơn đói của chim ưng. 

118 

Я вижу: в человеческой природе

Нет постоянства, ибо там и тут

Доступные девицы нынче в моде

И песни те, что люди не поют.

118

Tôi thấy rằng: bản chất con người ta 

Không chung thuỷ, bởi nơi này, nơi khác 

Những cô gái dễ gần chỉ thích hát 

Những bài ca mà chẳng có ai ca. 

119 

Пред смертью горец молвил: «Я ни разу,

Как сын, не огорчил отца и мать.

Спасибо, рок, за эту благодать…»

О, мне б изречь им сказанную фразу!

119

Trước cái chết chàng trai thốt lên rằng: 

“Chưa một lần làm khổ đau cha mẹ 

Cảm ơn số phận vì điều ân huệ…” 

Giá mà tôi được nói những lời chàng. 

120

Клянусь, ума не нужно для того,

Чтоб сделались влюбленные четою,

Но верьте мне, – а я вниманья стою, –

Что нет мудрее в мире ничего.

120

Tôi xin thề trí thông minh không cần 

Để biến hai người yêu nhau thành đôi lứa 

Nhưng hãy tin rằng tôi rất để ý 

Rằng trên đời chẳng có gì khôn hơn. 

THƠ BỐN CÂU - 101-110

101 

В мире три счастливца, без сомненья:

Первый – кто не знает ничего,

А второй – лишенный разуменья,

Третий – равнодушный до всего.

101

Trên đời này có ba người hạnh phúc 

Người thứ nhất – không biết một điều gì 

Người thứ hai – đánh mất sự nhận thức 

Người thứ ba – dửng dưng chẳng cần chi. 

102 

Могу о многом рассказать,

Но слушающих узок круг.

И ныне, больно признавать,

В любовь не верит даже друг.

102

Tôi muốn kể nhiều điều 

Nhưng người nghe chẳng mấy. 

Giờ đau lòng nhận thấy 

Em không tin tình yêu. 

103

Поговори с людьми, Аллах,

Об их делах, земных делах.

Их зависть, злобу погаси

И жизни смысл – любовь – спаси!

103

Thánh Ala hãy nói với con người 

Về công việc ở trên đời của họ. 

Những đố kị, hận thù đem dẹp bỏ 

Cứu tình yêu – ý nghĩa của cuộc đời. 

104

Как много нынче судей, прокуроров,

Сомнительных, жестоких приговоров…

Подумайте, нужны ли адвокаты,

Когда мы все пред Богом виноваты?!

104

Thời của ta lắm toà án, thanh tra 

Những bản án đáng ngờ và dữ dội 

Thử nghĩ xem ta cần gì luật sư 

Khi trước Thượng Đế tất cả đều có lỗi?! 

105 

О Боже, жребий мой в стране родной таков,

Что совесть мучает, мне жизнь совсем губя:

Я правду говорить земных боюсь божков,

А кривду говорить – о, как страшусь тебя!

105

Thượng Đế ơi con thật khổ với đời 

Trên quê mình lương tâm con cắn rứt: 

Nói sự thật – sợ những ông trời con dưới đất 

Còn nói sai thì con lại sợ Người! 

106 

Любишь покой — коня не седлай,

Любишь покой — любовь прогони,

Сиднем сиди и тихонько считай

Годы и дни, годы и дни.

106

Thích yên lặng – ngựa đừng thắng yên cương 

Thích yên lặng – tình yêu đem xua đuổi 

Ngồi một chỗ lặng yên mà đếm tuổi 

Năm tháng ngày đêm, năm tháng ngày đêm. 

107 

Мне кубок жизни щедро был вручен.

Я пью его и мыслью удручен:

Пить этот кубок надо до седин,

Потише пей, ведь кубок-то один.

107

Chén cuộc đời được hào phóng cho tôi 

Tôi uống chén sinh nghĩ suy buồn bã 

Cần phải uống đến ngày tóc trắng xoá 

Bởi chén cuộc đời chỉ có một mà thôi. 

108

Я в прошлое гляжу  — одной слезою плачу,

Сегодня я живу — второй слезою плачу,

В грядущий мрак гляжу — слезу роняю третью.

Они как три Койсу — текут и не стереть их.

108

Nhìn về quá khứ – một giọt nước mắt rơi 

Sống ngày hôm nay – giọt thứ hai rơi tiếp 

Giọt thứ ba khi nhìn vào tương lai mờ mịt 

Như ba dòng Côi-xu chảy giữa cuộc đời tôi. 

______________

*Ba dòng sông cùng mang tên Côi-xu ở Dagestan – quê hương nhà thơ. 

109

По крепости стен о доме судить мы должны,

По чистоте родников об ауле судить мы должны,

По надгробным камням о людях судить мы должны,

А о целой стране по чему судить мы должны?

109

Ta cần xem xét bức tường nhà có chắc 

Ta cần xem xét nước nguồn trong bản làng có sạch 

Về con người cần xét trên bia mộ viết thế nào 

Nhưng về cả đất nước thì biết suy xét làm sao? 

110

Молиться бы — а я кропал стихи,

Поститься бы — а я лакал вино.

Прости, Аллах, за все мои грехи,

Грешить уже недолго все равно.

110

Đáng ra cầu nguyện thì tôi đi làm thơ 

Lẽ ra ăn chay – rượu vang tôi uống. 

Vì lỗi lầm con lạy Thánh Ala 

Dù sao phạm lỗi không còn lâu lắm.