Một hôm điều kỳ diệu đến với tôi

43.Однажды и со мной случилось чудо

Однажды и со мной случилось чудо,

Иль по-другому это назови:

Стоял я над могилою Махмуда,

И встал из гроба он, певец любви.

И я сказал: «Как быть мне, научи,

Мое волненье в строки не ложится.

Прошу, учитель, одолжи ключи

Мне от ларца, где наш талант хранится».

И выслушал меня Любви певец

И, свой пандур отставив осторожно,

Ответил так: «Заветный тот ларец

Лишь собственным ключом открыть возможно.

Ищи, и ключ найдешь ты наконец,

И спетое тобой не будет ложно!»

43.MỘT HÔM ĐIỀU KỲ DIỆU ĐẾN VỚI TÔI

Một hôm điều kỳ diệu đến với tôi

Hoặc có thể gọi nó bằng cách khác:

Tôi đứng trên mộ của Mahmud

Ông bước ra – người ca sĩ tình yêu. 

Và tôi nói: “Thầy hãy dạy cho con

Để xúc động không nằm trong thơ nữa.

Và nếu được, cho con xin chìa khóa

Của chiếc hòm cất giữ những tài năng”. 

Người ca sĩ Tình yêu nghe tôi xong

Đem cây đàn đặt xuống rất cẩn trọng

Và trả lời: “Chiếc hòm kia thầm kín

Chỉ mở bằng chìa khóa của riêng mình. 

Hãy đi tìm chìa khóa, để cuối cùng

Không giả dối những lời con hát lên!”

____________

*Mahmud từ Kahab-Roso (1873-1919) – Nhà thơ Avar, tác giả của trường ca “Mariam” nổi tiếng. 

Người đẹp nhà thơ Eldarilav

42.Красавицу певец Эльдарилав

Красавицу певец Эльдарилав

Посватал из селения чужого,

Но выдали невесту за другого

Ее отец и мать, любовь поправ.

И на веселой свадьбе яд в вино

Подсыпали и дали стихотворцу.

И, хоть обман он понял, все равно

Рог осушил, как подобает горцу.

Он поступил, как повелел адат, –

То исполнять, что старшие велят.

И, рухнув возле самого порога,

Он так и не поднялся, говорят.

Мне кажется: я тоже пью из рога,

Хотя и знаю – там подмешан яд.

42.NGƯỜI ĐẸP NHÀ THƠ ELDARILAV

Người đẹp nhà thơ Eldarilav*

Đã yêu một người con gái làng bên

Nhưng cô gái được gả cho người khác

Cha mẹ cô đã xoay lại cuộc tình.

Trong đám cưới thuốc độc pha vào rượu

Và người ta mang nó đến cho anh

Mặc dù hiểu sự gian trá, nhưng đành

Uống hết sừng rượu như người miền núi. 

Anh đã làm theo phong tục quê mình

Hành động theo những gì người lớn bảo.

Và anh đổ gục xuống bên ngưỡng cửa

Không bao giờ còn có thể đứng lên.

Tôi ngỡ rằng tôi cũng uống bằng sừng

Dù biết rằng – có thuốc độc bên trong. 

_______________

* Eldarilav (1847 – 1882) – nhà thơ Avar nổi tiếng của thế kỷ 19, người làng Ruguja ở Dagestan. 

Cha của tôi là nhà thơ miền núi

41.Был мой родитель горским стихотворцем

Был мой родитель горским стихотворцем.

За долгий век он написал в стихах

О всех соседях, всех хунзахских горцах,

Об их деяньях светлых и грехах.

И вот пришли однажды старики

И так сказали: «Мы понять не можем,

Как вышло, что о той, кто всех дороже,

Не сочинил ты ни одной строки?»

Но было у отца свое сужденье:

Кто, мол, жену возносит – тот глупец,

А кто жену поносит – тот подлец.

...А я всю жизнь писал стихотворенья

О собственной жене, и наконец

Я понял лишь теперь, что прав отец.

41.CHA CỦA TÔI LÀ NHÀ THƠ MIỀN NÚI

Cha của tôi là nhà thơ miền núi

Trong thế kỷ dài ông đã làm thơ

Về những người hàng xóm, người vùng cao

Về những việc vinh quang và tội lỗi. 

Rồi một hôm có mấy ông già ghé

Họ nói rằng: “Không hiểu được vì sao

Mà về người anh quí hơn tất cả

Thì anh lại không viết một dòng nào?”

Nhưng cha tôi có quan điểm của cha:

Rằng ai tôn vinh vợ mình – là ngu

Ai chửi bới vợ mình – là đểu cáng. 

…Còn tôi cả đời viết những bài thơ

Về vợ của mình, và chỉ bây giờ

Tôi hiểu ra, rằng cha tôi đã đúng.

Trên đầu của chúng ta vào lúc ấy

40.Над головами нашими весною

Над головами нашими весною

Шумело дерево на склоне гор,

И мы в тот час не думали с тобою,

Что дровосек уже вострил топор.

Любовь людей на дерево похожа,

Она цветет, на свете все презрев,

Ужели и она бессильна тоже,

Как перед топором стволы дерев?

Мы дерево свое растили долго.

Тряслись всегда над детищем своим,

Так неужели злу и кривотолкам

Его мы на погибель отдадим?

Ужель обиды наши и сомненья

Позволят превратить его в поленья?

40.TRÊN ĐẦU CỦA CHÚNG TA VÀO LÚC ẤY

Trên đầu của chúng ta vào lúc ấy

Cây rì rào bên sườn núi mùa xuân

Khi đó anh không suy nghĩ cùng em

Rằng đã mài rìu người đi kiếm củi.

Tình yêu của người như một thân cây

Cây nở hoa và coi thường tất cả

Nhưng chẳng lẽ cây cũng đành ẻo lả

Khi trước thân cây là một cái rìu?

Cây của mình rất lâu ta chăm chút

Và thường xuyên run rẩy trước đứa con

Chẳng lẽ ta lại trao con của mình

Cho lời vu khống và cho cái ác?

Chẳng lẽ những điều nghi ngờ, hờn dỗi

Lại cho phép biến tình yêu thành củi?

Có một phong tục của người miền núi

38.Обычай старый есть в горах у нас

Обычай старый есть в горах у нас:

Коль провожают замуж дочь родную,

Чтоб род ее навеки не угас,

Вручают ей лучину смоляную.

Горит очаг под крышею моей,

Горит, твоей лучиною зажженный,

Которая дороже и ценней

Иных богатств, тобою принесенных.

Горит очаг все жарче и светлей,

Блистают в наших волосах седины,

И, может быть, уже пути не длинны

До тех счастливых и печальных дней,

Когда и мы проводим дочерей,

Им в руки дав зажженные лучины.

38.CÓ MỘT PHONG TỤC CỦA NGƯỜI MIỀN NÚI

Có một phong tục của người miền núi:

Khi tiễn con gái mình đi lấy chồng

Để cho nòi giống vẫn còn mãi mãi

Phải trao cho con đóm lửa cháy lên. 

Giờ bếp lửa cháy dưới mái nhà anh

Cháy từ mồi lửa mà em đã nhóm

Cái này quí và có giá trị hơn

Những tài sản mà em từng mang đến. 

Bếp lửa cháy và mỗi lúc một nóng

Soi sáng lên mái tóc bạc chúng mình

Có thể chưa dài lắm những con đường

Đến những ngày vui và buồn như vậy

Khi chúng mình tiễn các cô con gái

Trao vào tay con đóm lửa cháy lên. 

Bị em giam lỏng hơn hai mươi năm

37.В твоем плену я двадцать с лишним лет

В твоем плену я двадцать с лишним лет,

И кажется, ты мне связала руки.

Но вот порою друг или сосед

Берет меня из плена на поруки.

Но на свободе грустен я и слаб,

Вокруг бесцветно все, все лица серы.

И, как свободу получивший раб,

Я жить не в силах без своей галеры.

Так, с привязи сорвавшись, волкодав

Лишь поначалу весело резвится,

Но вскоре, все заборы обежав,

Спешит к привычной цепи возвратиться.

И я, свободе горестной взамен,

Предпочитаю свой извечный плен.

37.BỊ EM GIAM LỎNG HƠN HAI MƯƠI NĂM

Bị em giam lỏng hơn hai mươi năm

Anh ngỡ như chân tay mình bị trói

Nhưng một hôm ông láng giềng đi tới

Giải thoát anh ra khỏi cảnh giam cầm.

Ra tự do anh yếu đuối, anh buồn

Mọi gương mặt xung quanh đều màu xám

Giống kẻ nô lệ tự do được nhận

Biết sống làm sao khi thiếu chiến thuyền. 

Giống như chó săn phá được dây xiềng

Chỉ lúc đầu nhảy cẫng lên vui vẻ

Nhưng một hồi chạy vòng quanh bờ giậu

Lại quay về với xiềng xích đã quen. 

Và anh thích đem tự do buồn khổ

Đổi lấy giam cầm của em mãi mãi. 

Không ở đâu cảm thấy mình nhỏ bé

36.Нигде не чувствовал себя такой крупицей

Нигде не чувствовал себя такой крупицей,

Как здесь, где высится безбрежный океан.

Его я слушал, и воздал он мне сторицей –

Легенды пел, дарил мелодий ураган...

К нему пришел я гневом, болью поделиться,

Обидой жгучей! Но, смеясь, как мальчуган,

Он говорил мне: глупо гневаться и злиться

На то, что честь твою порочит интриган.

Я ни сочувствия не вызвал, ни печали.

Он говорил: какие выстрелы звучали,

Какие бури посещали белый свет,

Но все на месте – океан, скала, поэт!

Живи, как будто все твои невзгоды –

Ошибочный прогноз бюро погоды.

36.KHÔNG Ở ĐÂU CẢM THẤY MÌNH NHỎ BÉ

Không ở đâu cảm thấy mình nhỏ bé

Như ở đây, trước biển cả mênh mông

Tôi lắng nghe, biển trả gấp trăm lần

Bằng huyền thoại, những lời ca của gió… 

Tôi đến đây đem nỗi đau chia sẻ

Giận vô cùng! Nhưng như cậu bé con

Biển nói rằng: giận dữ là điên khùng

Để kẻ gian hùng làm mất danh dự. 

Tôi không thấy cảm thông hay buồn bã

Biển nói rằng: dù tiếng súng vang lên

Dù bao cơn bão quét qua trần gian

Vẫn an vị – biển, nhà thơ, vách đá! 

Hãy sống cứ như nghịch cảnh của ngươi –

Là do cơ quan dự báo thời tiết sai.  

Im lặng còn hơn tranh luận

35.Молчите лучше! Спор о песне и о хлебе

Молчите лучше! Спор о песне и о хлебе –

Лишь пустозвонство, лживый фарс и болтовня.

Отца клевали, а теперь клевать меня

Вы принимаетесь – ведь мой отец на небе!

А у него, признаться, не было ни дня

Без ваших коршунских нападок и долбежки:

«Мир – это хлеб, и мы съедим его до крошки,

А песней кормят не народ, а соловья».

«Нет, мне не надо сверх того, что я имею», –

Он пел и горцев ободрял струной своею.

Теперь воздвигнут он страной на пьедестал,

Теперь Гамзатом дорогим для вас он стал.

Но я ведь сын его и знаю, как завзята

Корысть, спешащая купить портрет Гамзата.

35.IM LẶNG CÒN HƠN TRANH LUẬN

Im lặng còn hơn tranh luận về thơ và bánh mì

Chỉ những lời ba hoa, những trò nói nhảm.

Họ từng đánh cha tôi, bây giờ tôi – họ đánh

Các anh có sao không – cha tôi ở trên trời! 

Phải thừa nhận rằng không có lấy một ngày

Mà cha tôi không bị người xúc phạm:

“Thế giới là bánh mì, chúng ta ăn từng mảnh

Nhưng thơ dân không viết ra mà chỉ họa mi”.

“Không, tôi không cần nhiều hơn những gì tôi có” –

Ông từng ngợi ca những người con của núi rừng.

Và giờ đây đất nước đã dựng tượng của ông

Gamzat trở nên thân thương với bao nhiêu người đó. 

Nhưng tôi là con ông, tôi biết rằng lợi lộc

Khi vội vàng đi mua bức chân dung Gamzat. 

Ngoài chiến trường

34.О, пропавший без вести солдат

О, пропавший без вести солдат

На войне, в атаке огневой,

Ждет тебя отчизна, дом и сад –

Возвращайся, ты для нас живой!

Но назвать могу я целый ряд

Заживо погибших! Постовой

Задержать их, проходимцев, рад –

Скрыли адрес, заработок свой...

А когда от них приходит весть,

Плачет мать, не в силах перенесть, –

Лучше бы в далекой стороне

Без вести пропали на войне.

Презираю! Не о них пою –

О погибших без вести в бою.

34.NGOÀI CHIẾN TRƯỜNG 

Ngoài chiến trường có biết bao người lính

Từng mất tích trong những cuộc tấn công

Tổ quốc chờ các anh, ngôi nhà, khu vườn

Với chúng tôi, các anh đang còn sống!

Nhưng tôi có thể gọi tên khối kẻ

Sống như mà chết! Hỡi những chốt canh

Hãy bắt giữ họ, những kẻ gian hùng

Giấu địa chỉ và tiền nong của họ… 

Để khi về họ người ta đưa tin

Bà mẹ khóc, dường như không chịu nổi –

Thà ở một nơi xa xôi nào đấy

Cứ như người mất tích trong chiến tranh. 

Tôi khinh bỉ! Tôi không ca về họ

Mà chỉ về những người mất tích nọ. 

Những kiến thức của anh là vô tận

33.Неизмеримы знания мои

Неизмеримы знания мои,

Неведенье мое неизмеримо.

Но меркнет перед мудростью любви

Ученый мир, когда ты мной любима.

Забыл я все, чего забыть не мог.

Тебя одну забыть не в состоянье.

Но этого мне хватит, видит бог,

Когда померкнет память на прощанье.

Что было, есть и будет? Ты одна –

Мой прошлый век, сегодняшний, грядущий.

Одна во все ты будешь времена, –

Клянусь, что я поющий, но не лгущий!

Я не завидовал, не мстил, не угнетал.

Кто о судьбе такой прекрасной не мечтал?

33.NHỮNG KIẾN THỨC CỦA ANH LÀ VÔ TẬN

Những kiến thức của anh là vô tận

Và vô vàn thiếu hiểu biết của anh. 

Nhưng thế giới khoa học đứng trước tình

Sẽ mờ nhạt khi được em yêu mến. 

Anh quên tất cả, nhưng không quên được

Một mình em là không thể nào quên. 

Nhưng mà anh thấy đủ, Thượng Đế nhìn

Khi giã biệt đang nhạt dần ký ức. 

Tất cả những gì đã, đang và sẽ

Quá khứ, hiện tại và tương lai anh

Em ở trong tất cả mọi thời gian

Anh xin thề, anh không hề nói dối!

Anh không ganh tỵ, không áp bức, trả thù

Cuộc đời đẹp như thế ai không mơ?